Trong thời đại mà “phát triển bền vững” không còn là khẩu hiệu, ESG đã trở thành chìa khóa để doanh nghiệp Việt khẳng định vị thế và chinh phục thị trường quốc tế. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ phát triển bền vững ESG từ A-Z: nguyên tắc, lộ trình áp dụng và những giá trị dài hạn. Hãy cùng khám phá để biến ESG thành lợi thế cạnh tranh không thể sao chép!
ESG là gì? Liên quan thế nào đến phát triển bền vững?
Khái niệm Phát triển bền vững ESG ngày càng trở thành kim chỉ nam cho doanh nghiệp Việt trên hành trình tăng trưởng xanh. ESG là viết tắt của Environmental (Môi trường), Social (Xã hội) và Governance (Quản trị) — ba trụ cột then chốt giúp doanh nghiệp không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn cam kết trách nhiệm với xã hội và thiên nhiên.
Báo cáo Brundtland năm 1987 đã đặt nền móng cho tư duy phát triển bền vững hiện đại: phát triển để phục vụ nhu cầu hôm nay nhưng không làm tổn hại khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ mai sau. Từ đó, ESG ra đời như công cụ đo lường và định hướng hành động. Thực tế, các công ty áp dụng tiêu chuẩn ESG sẽ thiết lập mục tiêu giảm phát thải carbon, tiết kiệm tài nguyên, tạo môi trường làm việc công bằng, minh bạch và có hệ thống quản trị rủi ro rõ ràng.
Ở Việt Nam, ESG dần trở thành yêu cầu bắt buộc khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, tiếp cận vốn đầu tư quốc tế và đáp ứng các quy định về trách nhiệm xã hội. Các mô hình kinh doanh bền vững tiêu biểu như kinh tế tuần hoàn hay kinh doanh bao trùm đều khuyến khích doanh nghiệp cân bằng hiệu quả kinh tế với nghĩa vụ bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng.
Tiêu chí đánh giá ESG
Để triển khai Phát triển bền vững ESG một cách thực chất, doanh nghiệp cần hiểu rõ các nhóm tiêu chí cụ thể. Các tiêu chuẩn này giúp đo lường mức độ cam kết với môi trường, xã hội và quản trị minh bạch, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu và khả năng tiếp cận nguồn vốn xanh.
Môi trường
- Tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.
- Áp dụng tiêu chuẩn môi trường cho nhà cung cấp.
- Quản lý hiệu quả tài nguyên: vật liệu, năng lượng, nước.
- Bảo vệ đa dạng sinh học, kiểm soát khí thải, nước thải, chất thải.
- Phát triển sản phẩm thân thiện, có trách nhiệm với môi trường.
Xã hội
- Tạo việc làm bền vững, quản lý quan hệ lao động hiệu quả.
- Đảm bảo an toàn, sức khỏe nghề nghiệp.
- Khuyến khích đào tạo, phát triển nguồn nhân lực.
- Thúc đẩy đa dạng và cơ hội bình đẳng.
- Bảo vệ quyền lợi người lao động, chống lao động trẻ em, cưỡng bức.
- Gắn kết cộng đồng địa phương, đảm bảo an toàn cho khách hàng.
- Thực hiện minh bạch trong tiếp thị, nhãn mác và bảo mật dữ liệu.
Quản trị
- Tôn trọng quyền cổ đông, phù hợp quy định doanh nghiệp niêm yết.
- Cam kết chiến lược ESG rõ ràng và dài hạn.
- Cơ cấu quản trị minh bạch, có sự giám sát và tham gia của các bên liên quan.
- Công khai thông tin hoạt động và báo cáo ESG.
>>> Xem thêm: Giải mã ESG Score: Chìa khóa đầu tư bền vững
ESG khác gì so với CSR
Nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn quen thuộc với trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) như một phần bắt buộc trong chiến lược phát triển bền vững. CSR chú trọng xây dựng hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm thông qua các hoạt động thiện nguyện, bảo vệ môi trường hoặc các dự án cộng đồng. Tuy nhiên, mô hình này chủ yếu dựa trên sự tự nguyện, thiếu các tiêu chí đo lường định lượng cụ thể. Điều này dẫn đến thực trạng một số doanh nghiệp dễ bị nghi ngờ tẩy xanh thương hiệu nếu không có báo cáo minh bạch.
Trong khi đó, ESG là cấp độ cao hơn: nó biến cam kết thành dữ liệu. Thay vì chỉ nói về các hoạt động bền vững, doanh nghiệp áp dụng ESG phải công bố chỉ số ESG, tích hợp vào quản trị doanh nghiệp và minh bạch qua báo cáo bền vững. Các nhà đầu tư, cổ đông và khách hàng hiện đại đòi hỏi dữ liệu này để đánh giá mức độ rủi ro, triển vọng phát triển cũng như uy tín của doanh nghiệp.
Nói ngắn gọn, CSR tập trung xây dựng hình ảnh và mối quan hệ cộng đồng, còn ESG là bộ tiêu chuẩn đo lường, theo dõi và công bố các tác động thực tế, phù hợp với chuẩn mực tài chính toàn cầu.
Bảng so sánh CSR và ESG:
| Tiêu chí | CSR (Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp) | ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) |
|---|---|---|
| Mục tiêu | Tạo hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm, thiện chí với cộng đồng | Đo lường cụ thể hiệu quả phát triển bền vững, phục vụ đánh giá đầu tư |
| Cách triển khai | Tự nguyện, thiếu tiêu chuẩn đo lường cụ thể | Theo bộ chỉ số ESG, báo cáo minh bạch, có quy định pháp lý và yêu cầu từ thị trường vốn |
| Lợi ích | Cải thiện hình ảnh, gia tăng niềm tin khách hàng | Thu hút nhà đầu tư, quản lý rủi ro, tăng giá trị dài hạn |
| Rủi ro | Dễ bị nghi ngờ tẩy xanh nếu không minh bạch | Hạn chế gian dối, bắt buộc công bố dữ liệu đáng tin cậy |
Lộ trình xây dựng chiến lược phát triển bền vững ESG cho doanh nghiệp Việt
Để một doanh nghiệp Việt thực sự áp dụng phát triển bền vững ESG một cách hiệu quả, cần coi đây là một phần cốt lõi trong chiến lược quản trị doanh nghiệp, thay vì chỉ là báo cáo hình thức. Chiến lược ESG không chỉ giảm thiểu rủi ro môi trường – xã hội mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư bền vững và đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính như EU hay Mỹ.
Dưới đây là lộ trình 8 bước thường được các chuyên gia khuyến nghị khi triển khai ESG:
| Bước | Mô tả chi tiết |
|---|---|
| 1. Khảo sát ý kiến đa chiều | Thu thập ý kiến từ ban lãnh đạo, nhân sự cấp cao, nhà đầu tư, khách hàng, đối tác và cộng đồng địa phương để hiểu các ưu tiên ESG quan trọng. |
| 2. Xác định vấn đề trọng yếu | Đánh giá tính trọng yếu (materiality) để ưu tiên các yếu tố môi trường, xã hội, quản trị có ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động và uy tín doanh nghiệp. |
| 3. Thiết lập dữ liệu nền | Kiểm kê các chỉ số phát thải carbon, tiêu hao năng lượng, quy chuẩn lao động, hoạt động cộng đồng… Đây là cơ sở để đo lường cải tiến. |
| 4. Đặt mục tiêu cụ thể | Xác định KPI ESG minh bạch, phù hợp năng lực và mục tiêu phát triển dài hạn; ví dụ: giảm phát thải CO₂, tăng tỷ lệ nguyên liệu tái chế. |
| 5. Lập kế hoạch hành động chi tiết | Thiết kế kế hoạch triển khai với mốc thời gian rõ ràng, phân công bộ phận chịu trách nhiệm và ngân sách thực hiện. |
| 6. Lựa chọn khung báo cáo phù hợp | Doanh nghiệp có thể chọn chuẩn GRI, SASB hoặc ESG Reporting Framework quốc tế để công bố minh bạch với cổ đông. |
| 7. Thu thập & công bố kết quả | Xây dựng hệ thống quản trị dữ liệu ESG, báo cáo định kỳ, công bố trên báo cáo thường niên hoặc website doanh nghiệp. |
| 8. Rà soát & cập nhật chiến lược | Định kỳ đánh giá hiệu quả chiến lược ESG, cập nhật để thích ứng với xu hướng kinh doanh xanh, quy định pháp luật mới và nhu cầu thị trường. |
4 chiến lược phát triển bền vững ESG cho doanh nghiệp thực chiến
Chiến lược khởi động cho doanh nghiệp mới bắt đầu
Với những đơn vị chỉ mới làm quen khái niệm phát triển bền vững ESG, ưu tiên hàng đầu là xây dựng nền tảng minh bạch tài chính. Mục tiêu không chỉ dừng ở việc tuân thủ mà còn tạo cơ sở dữ liệu đáng tin cậy để thu hút dòng vốn xanh. Lúc này, lợi nhuận vẫn là động lực chính, còn tiêu chuẩn môi trường và xã hội chỉ mới ở mức tuân thủ cơ bản. Doanh nghiệp nhóm này nên tập trung hoàn thiện hệ thống báo cáo, rà soát quy trình hiện tại để sẵn sàng cho giai đoạn cải thiện sâu hơn.
Chiến lược củng cố cho doanh nghiệp bước đầu thực hành
Doanh nghiệp đã công bố báo cáo ESG nhưng chất lượng còn rời rạc, thiếu sự kết nối giữa dữ liệu tài chính, vận hành và các chỉ số môi trường, xã hội. Để tối ưu hiệu quả, cần thành lập bộ phận chuyên trách ESG hoặc hợp tác với đơn vị tư vấn để giám sát tiến độ. Đồng thời, hoạch định chiến lược kinh doanh song hành giữa mục tiêu lợi nhuận và cam kết phát triển bền vững sẽ giúp doanh nghiệp duy trì niềm tin từ nhà đầu tư và cộng đồng. Việc truyền thông nội bộ rõ ràng cũng là yếu tố không thể thiếu để các phòng ban hiểu và phối hợp đồng bộ.
Chiến lược đồng bộ cho doanh nghiệp đã định hình ESG
Khi đã vượt qua giai đoạn ban đầu, doanh nghiệp nên tiến đến tích hợp ESG như một phần cốt lõi của mô hình kinh doanh. Điều này đòi hỏi ban lãnh đạo phát huy vai trò dẫn dắt, thường xuyên tổ chức huấn luyện, chia sẻ kiến thức để toàn bộ nhân sự nhận thức đúng và chủ động triển khai. Việc thiết lập ban quản lý ESG cấp cao, giám sát và điều chỉnh theo từng giai đoạn sẽ đảm bảo mọi quy trình, từ sản xuất đến marketing, đều gắn liền với tiêu chuẩn phát triển bền vững.
Chiến lược tiên phong cho doanh nghiệp dẫn đầu
Doanh nghiệp dẫn đầu thường xem phát triển bền vững ESG là lợi thế cạnh tranh dài hạn, hơn cả lợi nhuận trước mắt. Bên cạnh tuân thủ các quy chuẩn hiện hành, họ chủ động đóng góp ý kiến cho các chính sách mới, khởi xướng sáng kiến xanh và lan tỏa mô hình vận hành trách nhiệm tới chuỗi cung ứng. Điều này không chỉ tạo khác biệt thương hiệu mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các quỹ đầu tư ESG lớn, đồng thời định vị doanh nghiệp như hình mẫu cho các đơn vị đi sau học hỏi và áp dụng.
Thực trạng ESG tại Việt Nam
Những năm gần đây, cụm từ Phát triển bền vững ESG đã xuất hiện với tần suất dày đặc trong các chiến lược của doanh nghiệp Việt Nam. Theo báo cáo thị trường của UOB năm 2023, Việt Nam và Thái Lan nổi lên như những điểm sáng trong khu vực khi chủ động triển khai các chính sách và hoạt động ESG. Điều này cho thấy nhận thức về quản trị bền vững, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường không còn là khái niệm xa lạ, mà đã trở thành kim chỉ nam cho nhiều tập đoàn lớn lẫn doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Bên cạnh đó, mục tiêu phát triển kinh tế xanh, hướng đến mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đã được Chính phủ cụ thể hoá bằng hàng loạt chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hoá sản xuất. Các ưu đãi tín dụng xanh, quỹ phát triển bền vững và cam kết từ các tổ chức tài chính quốc tế cũng mở ra cơ hội để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn chi phí thấp, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
Tuy vậy, hành trình thực thi ESG ở Việt Nam vẫn vấp phải nhiều rào cản. Thực tế, không ít lãnh đạo doanh nghiệp còn thiếu kiến thức chuyên sâu về quản trị ESG, dẫn đến việc xây dựng chiến lược thiếu nhất quán, dễ trở thành hình thức đối phó hơn là thay đổi thực chất. Ngoài ra, áp lực chi phí đầu tư công nghệ sạch, cải tiến quy trình, minh bạch báo cáo phát thải là gánh nặng đáng kể, nhất là với các doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn hạn chế về tài chính.
Chính vì vậy, để phát triển bền vững ESG không chỉ dừng lại ở khẩu hiệu, doanh nghiệp Việt cần chủ động tiếp cận các tiêu chuẩn quốc tế, đào tạo đội ngũ chuyên trách ESG, hợp tác với các cố vấn giàu kinh nghiệm và từng bước xây dựng văn hoá phát triển bền vững từ bên trong. Chỉ khi ESG trở thành nền tảng hoạt động, lợi ích bền vững mới lan toả và nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Lợi ích và tầm quan trọng của ESG
Tác động tích cực của ESG đối với doanh nghiệp
Việc áp dụng phát triển bền vững ESG mang đến cho doanh nghiệp nhiều giá trị thiết thực. Trước hết, ESG giúp doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn các nguồn vốn xanh, quỹ đầu tư có trách nhiệm xã hội. Bên cạnh đó, việc minh bạch các chỉ số môi trường, xã hội và quản trị làm gia tăng uy tín thương hiệu, xây dựng niềm tin với khách hàng và đối tác. Một lợi ích quan trọng khác là doanh nghiệp kiểm soát rủi ro vận hành hiệu quả hơn, tránh vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường hay an sinh lao động — những yếu tố có thể gây tổn thất lớn nếu bị phớt lờ.
Lợi ích dài hạn cho nhà đầu tư và cộng đồng
Đối với nhà đầu tư, các báo cáo ESG cung cấp góc nhìn toàn diện về tính bền vững và khả năng tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp. Nhờ vậy, nhà đầu tư có cơ sở để lựa chọn doanh nghiệp có năng lực quản trị minh bạch, trách nhiệm và ổn định. Với cộng đồng, ESG góp phần cải thiện chất lượng môi trường sống, tạo ra việc làm ổn định, nâng cao phúc lợi xã hội. Từ góc độ này, ESG không chỉ là công cụ nội bộ mà còn là cam kết đóng góp giá trị tích cực cho xã hội và thế hệ tương lai.
ESG nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu yêu cầu tiêu chuẩn xanh và trách nhiệm xã hội ngày càng khắt khe, phát triển bền vững ESG trở thành lợi thế cạnh tranh tất yếu. Doanh nghiệp thực hiện tốt ESG sẽ dễ dàng mở rộng thị trường xuất khẩu, hợp tác với các đối tác lớn và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Quan trọng hơn, ESG giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị lâu dài, phát triển ổn định thay vì chạy theo lợi nhuận ngắn hạn — điều cốt lõi để tồn tại vững vàng trước biến động kinh tế và xã hội.
Thách thức khi triển khai ESG
Triển khai chiến lược Phát triển bền vững ESG tại doanh nghiệp Việt Nam không hề dễ dàng. Dù mang lại nhiều lợi ích lâu dài, nhưng thực tế vẫn tồn tại những yếu tố cản trở khiến quá trình thực thi chưa đạt hiệu quả tối ưu.
- Nhận thức và kỹ năng nội bộ hạn chế: Không ít lãnh đạo và nhân viên còn mơ hồ về khái niệm ESG, dẫn đến triển khai hình thức, không mang lại giá trị thực chất.
- Hạn chế về tài chính và nguồn lực: Nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa đủ ngân sách và đội ngũ chuyên trách để đầu tư dài hạn cho ESG.
- Hệ thống dữ liệu chưa hoàn chỉnh: Thiếu công cụ đo lường, thiếu dữ liệu chuẩn hóa khiến việc đánh giá chỉ số ESG thiếu minh bạch, kém chính xác.
- Khung pháp lý chưa đồng bộ: Việt Nam vẫn thiếu các quy định cụ thể, hướng dẫn thực thi thống nhất, gây lúng túng khi doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn phát triển bền vững.
Hành trình hướng tới Phát triển bền vững ESG có thể không dễ dàng, nhưng chắc chắn xứng đáng. Đừng ngần ngại bắt tay hành động ngay hôm nay và chia sẻ bài viết này để lan tỏa tinh thần bền vững đến nhiều doanh nghiệp Việt hơn nữa!
