Trong bối cảnh nhà đầu tư ngày càng quan tâm đến trách nhiệm xã hội và môi trường, ESG Score (Environmental, Social, and Governance) đang nổi lên như một chỉ số then chốt trong việc đánh giá mức độ bền vững của doanh nghiệp. ESG Score phản ánh cách doanh nghiệp vận hành, ảnh hưởng đến cộng đồng và ứng xử với các rủi ro dài hạn. Việc hiểu rõ và phân tích chỉ số ESG chính là chìa khóa giúp nhà đầu tư định vị cơ hội sinh lời đi đôi với giá trị đạo đức và phát triển bền vững.
ESG là gì?
ESG là viết tắt của Environmental (Môi trường), Social (Xã hội) và Governance (Quản trị) – ba trụ cột cốt lõi phản ánh mức độ bền vững và trách nhiệm của một doanh nghiệp. Thay vì chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn, mô hình ESG khuyến khích doanh nghiệp vận hành minh bạch, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội, đồng thời duy trì quản trị nội bộ hiệu quả.
ESG Score là công cụ định lượng giúp đánh giá mức độ tuân thủ và hiệu quả trong từng trụ cột ESG của doanh nghiệp. Điểm này được tính dựa trên hàng loạt chỉ số như: lượng khí thải carbon (E), điều kiện lao động, bình đẳng giới (S), cấu trúc ban lãnh đạo, quyền cổ đông (G)… và được tổng hợp thành một chỉ số duy nhất, phản ánh mức độ rủi ro hoặc cơ hội mà các yếu tố ESG đem lại.
Hiện nay, ESG Score đã trở thành một chỉ tiêu then chốt trong phân tích tài chính và đầu tư có trách nhiệm. Các tổ chức xếp hạng uy tín như MSCI, Sustainalytics, S&P Global, Refinitiv sử dụng hàng nghìn điểm dữ liệu từ báo cáo doanh nghiệp, nguồn tin truyền thông và cơ sở dữ liệu công để xây dựng bảng xếp hạng ESG Risk Rating.
Đối với nhà đầu tư, ESG Score không chỉ giúp sàng lọc rủi ro dài hạn mà còn là thước đo cho cam kết phát triển bền vững của doanh nghiệp – một yếu tố ngày càng được thị trường toàn cầu đánh giá cao.
Tầm quan trọng của chỉ số ESG
Thứ nhất, một ESG Score cao giúp doanh nghiệp nâng cao sức hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư. Các tập đoàn tài chính lớn như BlackRock và MSCI đều cho thấy xu hướng dịch chuyển vốn vào các công ty có hồ sơ ESG mạnh, bởi chúng thường đi kèm với hiệu quả tài chính ổn định và rủi ro vận hành thấp hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các yếu tố phi tài chính ngày càng được tích hợp vào quy trình ra quyết định đầu tư.
Thứ hai, ESG Rating góp phần xây dựng niềm tin thương hiệu. Người tiêu dùng hiện đại ưu tiên sản phẩm và dịch vụ đến từ những công ty có trách nhiệm xã hội và môi trường. Một chỉ số ESG tốt là minh chứng rõ ràng về cam kết phát triển bền vững, từ đó tăng độ trung thành và thúc đẩy hành vi mua hàng tích cực hơn.
Thứ ba, ESG Score cũng trở thành điều kiện tiên quyết trong chuỗi cung ứng và hợp tác quốc tế. Nhiều doanh nghiệp lớn chỉ chọn đối tác đáp ứng các tiêu chuẩn ESG rõ ràng để đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro gián tiếp.
Cách tính điểm ESG
ESG Scorelà thước đo định lượng mức độ cam kết và hiệu quả của doanh nghiệp trong ba lĩnh vực: môi trường, xã hội và quản trị. Dù mỗi tổ chức đánh giá có phương pháp riêng, nhưng quy trình tính điểm ESG thường xoay quanh ba giai đoạn cốt lõi: thu thập dữ liệu, xác định trọng số và chấm điểm tổng hợp.
- Thu thập dữ liệu ESG
Bước đầu tiên là tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn đa dạng để đánh giá toàn diện hồ sơ ESG của doanh nghiệp. Các nguồn dữ liệu bao gồm báo cáo phát triển bền vững (sustainability reports), tài liệu công bố công khai, tin tức truyền thông, nghiên cứu học thuật và thậm chí là phỏng vấn trực tiếp. Việc chuẩn hóa dữ liệu thường tuân theo các bộ tiêu chuẩn quốc tế như GRI (Global Reporting Initiative) hay TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures).
- Gán trọng số cho từng yếu tố
Không phải mọi tiêu chí đều có mức độ ảnh hưởng như nhau. Các tổ chức chấm điểm như MSCI hay Sustainalytics thường áp dụng trọng số tùy biến theo từng ngành và mức độ rủi ro ESG tiềm ẩn. Ví dụ, vấn đề phát thải carbon có thể được ưu tiên cao trong ngành năng lượng, trong khi tính minh bạch và đạo đức trong quản trị lại là yếu tố chính trong ngành tài chính.
- Chấm điểm và phân loại
Dữ liệu đã được chuẩn hóa và gán trọng số sẽ được xử lý thông qua các mô hình thuật toán để tính ra ESG Score cuối cùng. Kết quả này có thể được thể hiện dưới dạng thang điểm (0–100 hoặc 0–10) hoặc phân loại định tính như AAA, BBB, CCC. Một số tổ chức như MSCI còn so sánh doanh nghiệp với các đối thủ trong cùng ngành để xác định mức độ “dẫn đầu”, “trung bình” hay “tụt hậu”.
Ba trụ cột cấu thành ESG Score
Quản trị: Cấu trúc điều hành và đạo đức doanh nghiệp
Yếu tố G đo lường hệ thống quản trị doanh nghiệp: từ tính minh bạch báo cáo tài chính, độc lập hội đồng quản trị, cho đến chính sách đãi ngộ CEO và thực hành tuân thủ pháp luật. Một điểm ESG cao trong mục này phản ánh tổ chức có kỷ luật tài chính, đạo đức kinh doanh rõ ràng và khả năng kiểm soát nội bộ hiệu quả.
Môi trường: Tác động sinh thái và ứng phó biến đổi khí hậu
Trong thành phần E của điểm ESG, các chỉ số như lượng phát thải khí nhà kính (GHG emissions), tiêu thụ năng lượng, sử dụng tài nguyên và quản lý chất thải được phân tích kỹ lưỡng. Các công ty có chiến lược giảm phát thải carbon, đầu tư vào năng lượng tái tạo và thực hiện các cam kết Net Zero sẽ được đánh giá tích cực hơn. Ở đây, ESG Score không chỉ đo “hiện tại” mà còn chấm điểm cho lộ trình cải thiện bền vững.
Xã hội: Quan hệ con người và tác động cộng đồng
Trụ cột S phản ánh mức độ cam kết của doanh nghiệp đối với quyền con người, điều kiện làm việc, bình đẳng giới, phúc lợi nhân viên, cũng như tác động đến cộng đồng địa phương. Những công ty duy trì môi trường làm việc tích cực, tôn trọng lao động và minh bạch trong chuỗi cung ứng thường đạt điểm cao hơn. Vi phạm đạo đức trong tuyển dụng hay các tranh cãi xã hội có thể khiến điểm ESG suy giảm nghiêm trọng.
Hạn chế của ESG Score
Mặc dù ESG Score (Environmental – Social – Governance Score) là công cụ quan trọng trong đầu tư bền vững, nó vẫn tồn tại nhiều giới hạn khiến nhà đầu tư cần thận trọng khi sử dụng. Dưới đây là một số điểm yếu cốt lõi thường bị bỏ qua:
- Thiếu chuẩn hóa toàn cầu: Mỗi tổ chức xếp hạng sử dụng phương pháp tính điểm ESG riêng, dẫn đến kết quả không đồng nhất và khó so sánh giữa các công ty hoặc ngành.
- Dữ liệu thiếu khách quan: Nhiều công ty tự công bố thông tin ESG, dễ dẫn đến thiên lệch hoặc làm đẹp hồ sơ nhằm nâng điểm ESG một cách giả tạo.
- Hạn chế về minh bạch: Các nhà cung cấp ESG Score thường không công bố chi tiết công thức tính điểm hay nguồn dữ liệu, khiến nhà đầu tư khó xác thực.
- Phạm vi đánh giá chưa toàn diện: ESG Score chỉ phản ánh một phần bức tranh phát triển bền vững; nhiều yếu tố như tác động chuỗi cung ứng, hoạt động gián tiếp hoặc yếu tố địa phương thường bị bỏ sót.
6 hệ thống xếp hạng ESG Score hàng đầu hiện nay
CDP
CDP (Carbon Disclosure Project) là một trong những hệ thống chấm điểm ESG tập trung sâu vào khía cạnh môi trường, đặc biệt được các công ty chuỗi cung ứng và các nhà đầu tư dài hạn tin dùng. Hơn 590 nhà đầu tư với tổng tài sản quản lý trên 110 nghìn tỷ USD sử dụng CDP để đánh giá tác động môi trường. Ngoài ra, hơn 200 tập đoàn yêu cầu các nhà cung ứng báo cáo dữ liệu môi trường theo tiêu chuẩn của CDP, thúc đẩy minh bạch và giảm thiểu rủi ro khí hậu.
MSCI
MSCI là hệ thống xếp hạng ESG phổ biến nhất với các tổ chức quản lý tài sản. Hệ thống này chấm điểm hơn 13.000 công ty và hàng trăm nghìn chứng khoán trên toàn cầu. Với mức độ bao phủ rộng và khả năng phân tích chuyên sâu theo từng ngành, MSCI ESG Score giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro ESG theo hướng định lượng và so sánh giữa các đối thủ trong cùng lĩnh vực.
SUSTAINALYTICS
Thuộc sở hữu của Morningstar, Sustainalytics nổi bật với mô hình đánh giá rủi ro ESG đa chiều, phân tích tác động dài hạn và khả năng quản trị các yếu tố ESG của doanh nghiệp. Với mạng lưới phủ khắp các ngành nghề, đây là công cụ được các ngân hàng, quỹ đầu tư và công ty bảo hiểm sử dụng để đo lường rủi ro bền vững.
REFINITIV
Refinitiv cung cấp một trong những cơ sở dữ liệu ESG toàn diện nhất, với dữ liệu từ hơn 9.000 doanh nghiệp trên toàn cầu và hơn 450 chỉ số ESG định lượng. Hệ thống này không chỉ đánh giá tác động môi trường mà còn phân tích yếu tố xã hội và quản trị như đa dạng lực lượng lao động, đổi mới sáng tạo hay trách nhiệm xã hội doanh nghiệp.
S&P GLOBAL
Là tổ chức đầu tiên phát triển chỉ số ESG từ năm 1999, S&P Global ESG Score mang lại góc nhìn chiến lược về tính bền vững của doanh nghiệp thông qua các bộ chỉ số như S&P 500 ESG. Việc tích hợp dữ liệu từ Trucost giúp hệ thống này phân tích sâu rủi ro tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu và phát thải carbon.
ECOVADIS
EcoVadis là nền tảng xếp hạng ESG chuyên biệt cho chuỗi cung ứng, phù hợp với cả doanh nghiệp vừa và nhỏ. Được hơn 100.000 công ty sử dụng, hệ thống này giúp doanh nghiệp đánh giá và cải thiện tác động xã hội, đạo đức và môi trường trong quá trình vận hành – đặc biệt trong bối cảnh ESG trở thành tiêu chuẩn lựa chọn nhà cung ứng toàn cầu.
Tình hình ESG Score: Việt Nam và Thế giới
Chỉ số ESG Score là chỉ báo chiến lược trong định giá doanh nghiệp. Trên bình diện toàn cầu, nhiều tập đoàn công nghệ, tài chính và sản xuất đã tiên phong đạt điểm ESG cao – phản ánh năng lực thích ứng, minh bạch hóa rủi ro và cam kết phát triển dài hạn.
Một ví dụ điển hình là Lenovo – tập đoàn công nghệ đa quốc gia, hiện được MSCI xếp hạng ESG ở mức AAA trong hai năm liên tiếp (2022–2023). Đây là mức xếp hạng ESG cao nhất theo hệ thống của MSCI, cho thấy Lenovo đã tích hợp toàn diện các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị vào chiến lược vận hành. Thành tích này đồng thời giúp doanh nghiệp tăng uy tín với nhà đầu tư tổ chức và quỹ đầu tư ESG toàn cầu.
Tại Đông Nam Á, Singapore nổi bật với vai trò tiên phong trong việc đưa các yếu tố ESG vào hệ thống kiểm soát rủi ro tài chính. Ngay từ năm 2020, Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) đã ban hành hướng dẫn về quản lý rủi ro môi trường cho các ngân hàng thương mại, đặt nền móng cho các hoạt động tài chính bền vững trong khu vực. Đây được xem là bước tiến lớn trong định hướng tài chính xanh (green finance) và đầu tư có trách nhiệm (responsible investing).
Ở Việt Nam, VPBank là một trong những ngân hàng hiếm hoi được Moody’s đánh giá ESG ở mức 2/5 – phản ánh mức độ rủi ro ESG thấp và tiềm năng cao trong cải thiện bền vững. Ngân hàng này cũng được IFC (Tổ chức Tài chính Quốc tế) vinh danh với giải thưởng “Ngân hàng dẫn đầu về tài chính khí hậu Đông Á & Thái Bình Dương”, khẳng định năng lực triển khai các sản phẩm tài chính xanh, đồng thời thu hút các dòng vốn ESG toàn cầu.
Trong kỷ nguyên đầu tư có trách nhiệm, ESG Score không còn là một yếu tố tham khảo phụ, mà trở thành tiêu chí nền tảng để sàng lọc doanh nghiệp vững mạnh, minh bạch và thích ứng với tương lai. Việc giải mã và áp dụng ESG vào chiến lược đầu tư góp phần kiến tạo một hệ sinh thái kinh doanh công bằng và bền vững hơn. Nhà đầu tư thông minh ngày nay không chỉ hỏi: “Doanh nghiệp lợi nhuận bao nhiêu?”, mà còn cần biết: “Doanh nghiệp đang tác động như thế nào đến thế giới xung quanh?”.
