Sàn giao dịch tín chỉ carbon: Cơ hội và cách chuẩn bị cho doanh nghiệp tại Việt Nam

Trong cuộc đua toàn cầu hướng tới Net Zero, thị trường carbon và các công cụ định giá carbon đang nổi lên như những giải pháp then chốt, khuyến khích giảm phát thải khí nhà kính (KNK) một cách hiệu quả về mặt kinh tế. Trung tâm của hệ sinh thái sôi động này chính là Sàn giao dịch tín chỉ carbon – nơi diễn ra các hoạt động mua bán, trao đổi quyền phát thải và các chứng nhận giảm phát thải. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, việc hiểu rõ và chuẩn bị sẵn sàng cho sự hình thành và phát triển của sàn giao dịch tín chỉ carbon trong nước không chỉ là tuân thủ quy định mà còn là nắm bắt cơ hội vàng để nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững.

FPT IS, với vai trò tiên phong trong chuyển đổi xanh, thấu hiểu những băn khoăn và nhu cầu thông tin của quý doanh nghiệp trước ngưỡng cửa của thị trường mới mẻ này. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về sàn giao dịch tín chỉ carbon: từ những khái niệm cơ bản nhất như tín chỉ carbon, các loại hình thị trường, lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp, đến tiềm năng, lộ trình phát triển tại Việt Nam và những bước chuẩn bị cần thiết để doanh nghiệp bạn không bị bỏ lại phía sau.

Hiểu rõ khái niệm: Tín chỉ carbon và Sàn giao dịch

Để có thể tham gia hiệu quả, trước hết chúng ta cần nắm vững các thuật ngữ cốt lõi.

1. Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon (Carbon Credit) là một thuật ngữ chung, dùng để chỉ một loại giấy phép hoặc chứng nhận có thể giao dịch thương mại, đại diện cho quyền phát thải một tấn khí carbon dioxide (CO2) hoặc một lượng khí nhà kính khác có tiềm năng làm nóng toàn cầu tương đương với một tấn CO2 (đơn vị tính là tCO2e).

Hiểu một cách đơn giản:

• Nó có thể là một hạn ngạch phát thải (emission allowance) được cấp bởi chính phủ trong một hệ thống giao dịch phát thải (ETS), cho phép người nắm giữ được phát thải một lượng KNK nhất định.
• Nó cũng có thể là một chứng nhận cho việc giảm hoặc loại bỏ một tấn CO2e khỏi khí quyển thông qua một dự án cụ thể (ví dụ: dự án trồng rừng, dự án năng lượng tái tạo thay thế nhiên liệu hóa thạch…). Loại tín chỉ này thường được gọi là tín chỉ bù đắp carbon (carbon offset credit).

Mục đích chính của việc tạo ra và giao dịch tín chỉ carbon là nhằm đặt ra một cái giá cho việc phát thải KNK, từ đó tạo động lực kinh tế để các tổ chức, doanh nghiệp giảm lượng phát thải của mình, góp phần chống lại biến đổi khí hậu và hiện tượng nóng lên toàn cầu.

2. Sàn giao dịch tín chỉ carbon là gì?

Theo định nghĩa tại Khoản 12 Điều 3 Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam, sàn giao dịch tín chỉ carbon là “trung tâm xử lý các giao dịch mua bán tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải khí nhà kính và bù trừ tín chỉ carbon”.

Nói cách khác, sàn giao dịch tín chỉ carbon hoạt động như một thị trường tập trung, có tổ chức, nơi các bên có nhu cầu (mua hoặc bán tín chỉ carbon và hạn ngạch phát thải KNK) có thể gặp gỡ, thực hiện giao dịch một cách minh bạch, hiệu quả và được quản lý. Ngoài giao dịch mua bán thông thường, sàn giao dịch còn có thể hỗ trợ các hoạt động khác như đấu giá, cho vay/mượn, nộp trả hoặc chuyển giao hạn ngạch/tín chỉ theo quy định.

Sự ra đời của sàn giao dịch giúp chuẩn hóa các giao dịch, tăng tính thanh khoản cho thị trường, cung cấp thông tin giá cả minh bạch và tạo điều kiện cho việc giám sát, quản lý của cơ quan chức năng.

Thị trường carbon bắt buộc và tự nguyện: Phân biệt hai loại hình chính

Hiện nay, trên thế giới tồn tại song song hai loại hình thị trường carbon chính, và các sàn giao dịch tín chỉ carbon có thể phục vụ cho một hoặc cả hai loại thị trường này:

1. Thị trường carbon bắt buộc (Mandatory Carbon Market)

• Cơ sở pháp lý: Hoạt động dựa trên các quy định, luật lệ mang tính bắt buộc của quốc gia hoặc quốc tế, nhằm đạt được các mục tiêu giảm phát thải đã cam kết (ví dụ: theo Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu – UNFCCC, Nghị định thư Kyoto trước đây, Thỏa thuận Paris hiện nay, hoặc luật pháp quốc gia).
• Cơ chế hoạt động phổ biến: Hệ thống Giao dịch Phát thải (ETS), hay còn gọi là Cap-and-Trade. Trong hệ thống này:
  • Chính phủ đặt ra một mức “trần” (cap) tổng lượng phát thải KNK cho một nhóm các ngành hoặc cơ sở phát thải lớn trong một khoảng thời gian nhất định.
  • Các cơ sở này được phân bổ (miễn phí hoặc qua đấu giá) một lượng hạn ngạch phát thải nhất định.
  • Các cơ sở phải theo dõi, báo cáo lượng phát thải thực tế và nộp lại số hạn ngạch tương ứng vào cuối kỳ.
  • Những cơ sở phát thải thấp hơn hạn ngạch được cấp có thể bán hạn ngạch dư thừa cho những cơ sở phát thải vượt hạn ngạch.
  • Mức trần phát thải thường được hạ thấp dần theo thời gian để đảm bảo mục tiêu giảm phát thải tổng thể.
• Đối tượng tham gia chính: Các cơ sở phát thải lớn thuộc các ngành được quy định (nhà máy điện, công nghiệp nặng…), các tổ chức tài chính tham gia giao dịch.
• Ví dụ: EU ETS (Liên minh Châu Âu), California Cap-and-Trade (Mỹ), ETS của Trung Quốc, Hàn Quốc… Việt Nam cũng đang xây dựng ETS theo lộ trình.

2. Thị trường carbon tự nguyện (Voluntary Carbon Market – VCM)

• Cơ sở hoạt động: Dựa trên nhu cầu và cam kết tự nguyện của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân muốn bù đắp lượng phát thải KNK của mình vì các lý do như:
  • Thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR).
  • Đạt các mục tiêu Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG).
  • Xây dựng hình ảnh thương hiệu xanh, bền vững.
  • Đáp ứng yêu cầu của khách hàng hoặc nhà đầu tư.
  • Đóng góp vào các mục tiêu khí hậu toàn cầu vượt ngoài nghĩa vụ pháp lý.
• Hàng hóa giao dịch chính: Tín chỉ bù đắp carbon (carbon offset credits) được tạo ra từ các dự án giảm/hấp thụ phát thải (năng lượng tái tạo, trồng rừng, sử dụng đất hiệu quả, xử lý chất thải…).
• Cơ chế hoạt động: Các dự án phải được phát triển, thẩm định, đăng ký, theo dõi và xác minh theo các tiêu chuẩn carbon tự nguyện được công nhận quốc tế để đảm bảo tính toàn vẹn, bổ sung và đáng tin cậy của tín chỉ. Các tiêu chuẩn phổ biến bao gồm:
  • Tiêu chuẩn Carbon được thẩm định (Verified Carbon Standard – VCS) do Verra quản lý.
  • Tiêu chuẩn Vàng (Gold Standard – GS).
  • Các tiêu chuẩn khác như American Carbon Registry (ACR), Climate Action Reserve (CAR)…
• Đối tượng tham gia chính:
  • Nhà phát triển dự án: Lên ý tưởng, triển khai và vận hành các dự án tạo tín chỉ.
  • Các cơ quan tiêu chuẩn: Xây dựng quy tắc, phương pháp luận, quản lý việc đăng ký và cấp tín chỉ.
  • Bên thẩm định/xác minh (Validation/Verification Bodies – VVBs): Các tổ chức độc lập đánh giá dự án và xác minh lượng giảm phát thải thực tế.
  • Người môi giới (Brokers): Trung gian kết nối người bán và người mua.
  • Người mua cuối cùng: Các công ty, tổ chức, cá nhân mua tín chỉ để bù đắp phát thải.
• Quản lý: Thị trường này không chịu sự quản lý trực tiếp của chính phủ như thị trường bắt buộc, mà chủ yếu dựa vào các tiêu chuẩn và cơ chế tự điều tiết. Tuy nhiên, chính phủ có thể đóng vai trò tạo điều kiện hoặc công nhận các tiêu chuẩn này.

Việc phân biệt rõ hai loại thị trường này rất quan trọng để doanh nghiệp xác định đúng cơ hội và nghĩa vụ của mình.

Lợi ích khi doanh nghiệp tham gia Sàn giao dịch tín chỉ carbon

Sự ra đời và vận hành hiệu quả của một sàn giao dịch tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp tham gia, dù ở vai trò người mua hay người bán:

1. Tăng cường kết nối, mở rộng cơ hội giao dịch: Sàn giao dịch là điểm gặp gỡ tập trung, giúp người bán (có hạn ngạch dư thừa hoặc tín chỉ từ dự án) dễ dàng tìm thấy người mua, và ngược lại. Điều này tăng tính thanh khoản cho thị trường, giúp các giao dịch diễn ra nhanh chóng và thuận lợi hơn so với việc phải tự tìm kiếm đối tác song phương.
2. Minh bạch về giá cả và thông tin thị trường: Các lệnh mua/bán được niêm yết công khai trên sàn, giúp hình thành mức giá tín chỉ carbon phản ánh đúng quan hệ cung – cầu thực tế. Sự minh bạch này giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định giao dịch hiệu quả hơn, tránh bị ép giá và đảm bảo lợi ích công bằng. Thông tin về khối lượng giao dịch, xu hướng giá cũng được cung cấp, hỗ trợ việc phân tích và dự báo thị trường.
3. Tăng hiệu quả và kiểm soát giao dịch: Sàn giao dịch cung cấp một nền tảng chuẩn hóa với các quy tắc giao dịch rõ ràng, quy trình thanh toán bù trừ an toàn, giúp giảm thiểu rủi ro đối tác và chi phí giao dịch. Đồng thời, hoạt động trên sàn giúp cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng theo dõi, giám sát và quản lý thị trường, đảm bảo tính tuân thủ và ngăn chặn gian lận.
4. Tạo nguồn doanh thu mới và tối ưu hóa chi phí:
   • Đối với người bán: Các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch, giảm phát thải hiệu quả và có dư thừa hạn ngạch, hoặc các nhà phát triển dự án tạo ra tín chỉ carbon (từ trồng rừng, năng lượng tái tạo…) có thể bán chúng trên sàn để tạo thêm nguồn doanh thu hấp dẫn.
   • Đối với người mua: Các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc giảm phát thải nhanh chóng để đáp ứng hạn ngạch có thể mua thêm hạn ngạch hoặc tín chỉ carbon trên sàn với chi phí có thể thấp hơn so với việc tự đầu tư giảm thải nội bộ, giúp tối ưu hóa chi phí tuân thủ.
5. Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh và đổi mới: Việc tín chỉ carbon có giá trị và có thể mua bán trên sàn tạo động lực tài chính mạnh mẽ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các giải pháp giảm phát thải, công nghệ carbon thấp, năng lượng tái tạo và các dự án thân thiện với môi trường.
6. Nâng cao uy tín, hình ảnh và năng lực cạnh tranh:
   • Việc chủ động tham gia thị trường carbon, dù là bán hay mua tín chỉ (đặc biệt là trên thị trường tự nguyện để đạt các mục tiêu ESG), thể hiện cam kết mạnh mẽ của doanh nghiệp đối với trách nhiệm môi trường và phát triển bền vững.
   • Điều này giúp nâng cao uy tín thương hiệu trong mắt người tiêu dùng, nhà đầu tư, đối tác và cộng đồng.
   • Trong bối cảnh các quy định về carbon ngày càng chặt chẽ trên toàn cầu (như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon – CBAM của EU), việc có kinh nghiệm và năng lực quản lý carbon, tham gia thị trường sẽ là một lợi thế cạnh tranh đáng kể, đặc biệt với các doanh nghiệp xuất khẩu.

Tiềm năng và lộ trình phát triển thị trường, sàn giao dịch tín chỉ carbon tại Việt Nam

Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn trong việc phát triển thị trường carbon, đặc biệt là nguồn cung tín chỉ carbon từ các dự án.

• Tiềm năng lớn:
  • Lâm nghiệp: Với diện tích rừng đáng kể và các chương trình bảo vệ, phát triển rừng, Việt Nam có tiềm năng lớn tạo ra tín chỉ carbon từ các dự án REDD+ (Giảm phát thải từ mất rừng và suy thoái rừng). Thực tế, Việt Nam đã thành công bán 10,3 triệu tín chỉ carbon rừng cho Ngân hàng Thế giới (WB) trong năm 2023, thu về 51,5 triệu USD.
  • Nông nghiệp: Các hoạt động nông nghiệp bền vững, như chương trình khí sinh học ngành chăn nuôi (đã bán hơn 3 triệu tín chỉ, thu 8,1 triệu USD), canh tác lúa giảm phát thải mê-tan… cũng là nguồn cung tín chỉ tiềm năng. Ước tính riêng ngành nông nghiệp có thể tạo ra hàng chục triệu tín chỉ mỗi năm.
  • Năng lượng tái tạo và Tiết kiệm năng lượng: Sự phát triển mạnh mẽ của điện mặt trời, điện gió và các dự án nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng cũng góp phần tạo ra nguồn cung tín chỉ.
• Lộ trình phát triển (theo Điều 17 Nghị định 06/2022/NĐ-CP): Chính phủ Việt Nam đã đặt ra một lộ trình rõ ràng để xây dựng và vận hành thị trường carbon trong nước, bao gồm cả việc thành lập sàn giao dịch tín chỉ carbon:
  • Giai đoạn đến hết năm 2027: Tập trung vào việc xây dựng nền tảng pháp lý và kỹ thuật.
    • Xây dựng các quy định quản lý tín chỉ carbon, quy chế vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon.
    • Xây dựng hệ thống đăng ký quốc gia về tín chỉ carbon.
    • Triển khai các hoạt động thí điểm cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ trong các lĩnh vực tiềm năng.
    • Thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2025.
    • Tăng cường năng lực, nâng cao nhận thức cho các bên liên quan.
  • Giai đoạn từ năm 2028 trở đi:
    • Tổ chức vận hành chính thức sàn giao dịch tín chỉ carbon.
    • Quy định các hoạt động kết nối, trao đổi tín chỉ carbon của thị trường trong nước với thị trường khu vực và thế giới.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các Bộ ngành liên quan đang tích cực triển khai các nhiệm vụ trong lộ trình này, bao gồm việc xác định, phân bổ hạn ngạch phát thải cho các ngành, xây dựng cơ chế đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) theo chuẩn quốc tế.

Thủ tục xác nhận tín chỉ carbon tại Việt Nam

Để tín chỉ carbon và hạn ngạch phát thải KNK có thể được giao dịch hợp lệ trên sàn giao dịch tại Việt Nam trong tương lai, chúng cần được Bộ Tài nguyên và Môi trường (MONRE) xác nhận. Quy trình này được quy định sơ bộ trong Nghị định 06/2022/NĐ-CP:

• Đối tượng xác nhận:
  • Lượng tín chỉ carbon thu được từ chương trình, dự án theo cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ trong nước và quốc tế phù hợp quy định pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
  • Hạn ngạch phát thải KNK được phân bổ cho các cơ sở theo quy định.
• Thủ tục:
  • Bước 1: Tổ chức, cá nhân có nhu cầu xác nhận nộp đơn đề nghị theo Mẫu số 02 Phụ lục V ban hành kèm theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP về MONRE thông qua hệ thống dịch vụ công trực tuyến.
  • Bước 2: Trong thời hạn 15 ngày làm việc, MONRE có trách nhiệm xem xét, xác minh hồ sơ và cấp giấy xác nhận. Trường hợp không cấp, MONRE phải thông báo và nêu rõ lý do.

Đây là quy định khung ban đầu, các hướng dẫn chi tiết hơn dự kiến sẽ được ban hành trong thời gian tới khi thị trường carbon và sàn giao dịch tín chỉ carbon đi vào hoạt động cụ thể.

Điểm danh các sàn giao dịch tín chỉ carbon lớn trên thế giới

Việc tìm hiểu về các sàn giao dịch đã vận hành thành công trên thế giới mang lại những bài học kinh nghiệm quý báu:

• EU ETS (Châu Âu): Là sàn giao dịch tín chỉ carbon lớn nhất và lâu đời nhất thế giới, hoạt động theo cơ chế Cap-and-Trade, bao phủ hàng nghìn cơ sở phát thải trong các ngành năng lượng, công nghiệp và hàng không.
• California Cap-and-Trade Program (Mỹ): Một thị trường lớn và năng động tại Bắc Mỹ, liên kết với tỉnh Quebec của Canada.
• J-Credits (Nhật Bản): Sàn giao dịch chính thức tại sàn chứng khoán Tokyo, giao dịch các tín chỉ được chính phủ xác thực từ các dự án giảm phát thải trong nước.
• RGGI (Regional Greenhouse Gas Initiative) (Mỹ): Sáng kiến hợp tác của một số tiểu bang Đông Bắc Mỹ, tập trung vào giảm phát thải từ ngành sản xuất điện.
• China National ETS (Trung Quốc): Thị trường ETS quốc gia lớn nhất thế giới về lượng phát thải bao phủ, hiện tập trung vào ngành điện và có kế hoạch mở rộng.
• Các sàn khác: Kazakhstan ETS, New Zealand ETS…

Mỗi sàn có những đặc điểm riêng về thiết kế, phạm vi, quy tắc hoạt động, nhưng đều chung mục tiêu sử dụng công cụ thị trường để thúc đẩy giảm phát thải KNK.

Sàn giao dịch tín chỉ carbon đầu tiên tại Việt Nam: ASEAN CCTPA

Trong bối cảnh Việt Nam đang chuẩn bị cho thị trường carbon chính thức, sự xuất hiện của các sáng kiến tiên phong là rất đáng chú ý. Sàn giao dịch Tín chỉ Carbon ASEAN (ASEAN Carbon Credit Trading Platform – CCTPA) do Tập đoàn CT Group đầu tư và phát triển được xem là sàn giao dịch tín chỉ carbon đầu tiên tại Việt Nam.

Theo thông tin được công bố, CCTPA đặt mục tiêu:

• Hỗ trợ các đơn vị từ khâu xây dựng dự án tín chỉ carbon, đăng ký, thẩm định, xác minh theo các tiêu chuẩn quốc tế.
• Cung cấp nền tảng cho việc trao đổi, bù trừ, vay tín dụng carbon.
• Nghiên cứu ứng dụng các công nghệ mới như Blockchain, Crypto để tăng tính minh bạch, bảo mật và hiệu quả cho các giao dịch.

Sự ra đời của CCTPA thể hiện sự chủ động của khu vực tư nhân trong việc đón đầu xu hướng thị trường carbon, góp phần vào nỗ lực chung ứng phó biến đổi khí hậu và hướng tới nền kinh tế xanh của Việt Nam.

Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để tham gia thị trường tín chỉ carbon?

Tham gia thị trường tín chỉ carbon là một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và cam kết từ phía doanh nghiệp. Dưới đây là những bước đi quan trọng mà FPT IS khuyến nghị doanh nghiệp cần thực hiện:

1. Trang bị kiến thức nền tảng vững chắc:

* Hiểu rõ tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải, sự khác biệt giữa tín chỉ bù đắp và hạn ngạch.

* Phân biệt thị trường carbon bắt buộc (ETS sắp tới của Việt Nam) và thị trường tự nguyện.

* Tìm hiểu đặc thù của các loại dự án tạo tín chỉ (lâm nghiệp, năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, nông nghiệp…) và các tiêu chuẩn quốc tế liên quan (Verra, Gold Standard…). Đặc biệt lưu ý các quy định của Việt Nam về tín chỉ liên quan đến đất lâm nghiệp.

2. Xác định rõ vai trò và mục tiêu tham gia:

* Bạn là người bán (Nhà phát triển dự án)? Bạn có tiềm năng phát triển dự án tạo tín chỉ không (ví dụ: nhà máy có thể chuyển đổi năng lượng, có diện tích đất trồng rừng/canh tác nông nghiệp bền vững)? Vai trò này đòi hỏi đầu tư, chuyên môn kỹ thuật và thời gian đáng kể. Cần đánh giá kỹ công nghệ, tiêu chuẩn, chi phí và lợi nhuận tiềm năng. Cân nhắc giữa việc bán tín chỉ ra thị trường hay sử dụng để bù đắp phát thải cho chính hoạt động của mình (carbon insetting).

* Bạn là người mua? Bạn cần mua hạn ngạch để tuân thủ quy định ETS sắp tới, hay mua tín chỉ tự nguyện để đạt mục tiêu ESG, bù đắp dấu chân carbon? Mục tiêu này quyết định loại tín chỉ và khối lượng bạn cần.

* Bạn là nhà môi giới/giao dịch? Bạn muốn đóng vai trò trung gian kết nối người mua và người bán?

3. (Đối với người bán) Các bước phát triển dự án tín chỉ carbon:

• * Ý tưởng & Nghiên cứu khả thi: Xác định dự án tiềm năng, đánh giá tính khả thi về kỹ thuật, tài chính, môi trường và xã hội.
• * Lựa chọn phương pháp luận & Tiêu chuẩn: Chọn phương pháp luận được phê duyệt bởi một tiêu chuẩn quốc tế uy tín (Verra, Gold Standard…). * Thẩm định (Validation): Thuê bên thứ ba độc lập (VVB) thẩm định thiết kế dự án.
• * Đăng ký dự án: Đăng ký dự án với cơ quan quản lý tiêu chuẩn.
• * Theo dõi (Monitoring): Thực hiện dự án và theo dõi, thu thập dữ liệu về lượng giảm phát thải theo phương pháp luận đã đăng ký.
• * Thẩm tra/Xác minh (Verification): Thuê VVB độc lập thẩm tra báo cáo theo dõi và xác minh lượng giảm phát thải thực tế.
• * Phát hành tín chỉ: Cơ quan quản lý tiêu chuẩn sẽ cấp tín chỉ carbon dựa trên báo cáo xác minh.
• * Lưu ý quan trọng: Quá trình này phức tạp, tốn thời gian (trung bình 2-3 năm) và chi phí. Việc lựa chọn đơn vị tư vấn uy tín, có kinh nghiệm là rất quan trọng. Cần cân nhắc kỹ giữa chi phí và rủi ro khi chọn tư vấn trong nước hay quốc tế.

4. Nghiên cứu thị trường và đánh giá rủi ro: * Theo dõi giá tín chỉ carbon cho các loại dự án và tiêu chuẩn khác nhau. * Xác định người mua/người bán tiềm năng, nhu cầu thị trường. * Hiểu rõ yêu cầu về tiêu chuẩn của các thị trường/người mua mục tiêu (ví dụ: yêu cầu của đối tác châu Âu nếu xuất khẩu sang EU). * Đánh giá các rủi ro: biến động giá, thay đổi chính sách, rủi ro về hiệu quả hoạt động của dự án…

5. Xem xét yếu tố pháp lý và tài chính: * Nắm vững khung pháp lý về thị trường carbon tại Việt Nam và các thị trường quốc tế (nếu tham gia). * Đảm bảo các hợp đồng mua bán, hợp đồng liên quan đến dự án (ví dụ: hợp đồng ủy quyền sử dụng đất với người dân cho dự án nông nghiệp/lâm nghiệp) rõ ràng, chặt chẽ về mặt pháp lý. * Tìm kiếm các nguồn tài chính, cơ chế hỗ trợ cho việc phát triển dự án hoặc mua tín chỉ.

6. Liên tục cập nhật thông tin: * Theo dõi sát sao các xu hướng thị trường, biến động giá, công nghệ mới. * Cập nhật nhanh chóng các thay đổi về chính sách, quy định liên quan đến carbon. * Tham gia các hội nghị, hội thảo, diễn đàn ngành để học hỏi kinh nghiệm, kết nối với chuyên gia và các bên liên quan.

7. Bước đi tiên quyết: Kiểm kê khí nhà kính (GHG Inventory) theo ISO 14064-1: * Đây là nền tảng không thể thiếu. Doanh nghiệp không thể quản lý, giảm thiểu hay giao dịch cái mà mình không đo lường được. * Việc kiểm kê khí nhà kính giúp xác định chính xác nguồn phát thải, lượng phát thải (Scope 1, 2, và đặc biệt là Scope 3 phức tạp trong chuỗi cung ứng). * Kết quả kiểm kê là cơ sở để: * Xác định nhu cầu tuân thủ (nếu thuộc đối tượng ETS). * Xác định tiềm năng giảm phát thải nội bộ (có thể phát triển thành dự án tín chỉ). * Tính toán dấu chân carbon cần bù đắp (nếu muốn mua tín chỉ tự nguyện). * Nên bắt đầu thực hiện kiểm kê KNK càng sớm càng tốt, song song với việc lập kế hoạch tham gia thị trường tín chỉ carbon.

Việc chuẩn bị này đòi hỏi nguồn lực và sự cam kết. Hợp tác với các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp, có kinh nghiệm và năng lực toàn trình như VertZéro – đơn vị tiên phong trong chuyển đổi xanh thuộc FPT IS – có thể giúp doanh nghiệp bạn đi đúng hướng, từ khâu kiểm kê khí nhà kính đến lập hồ sơ dự án tín chỉ carbon, đảm bảo tuân thủ và tối ưu hóa lợi ích trên hành trình hướng tới Net Zero.

Kết luận

Sàn giao dịch tín chỉ carbon không chỉ là một nền tảng kỹ thuật mà còn là biểu tượng cho sự chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp. Tại Việt Nam, việc hình thành và phát triển sàn giao dịch theo lộ trình của Chính phủ mở ra cả thách thức và cơ hội lớn cho cộng đồng doanh nghiệp.

Việc chủ động tìm hiểu, trang bị kiến thức, xây dựng chiến lược và đặc biệt là bắt đầu từ bước đo lường phát thải thông qua kiểm kê khí nhà kính là những hành động cấp thiết ngay từ bây giờ. Tham gia vào thị trường carbon và sàn giao dịch tín chỉ carbon một cách bài bản không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định, tối ưu chi phí, tạo nguồn thu mới mà còn khẳng định vị thế tiên phong trong phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và cùng chung tay hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050 của quốc gia. Hãy biến thách thức thành cơ hội vàng cho doanh nghiệp của bạn trong kỷ nguyên kinh tế xanh!